Programa

 Presentación

Programa
    Introdución
    Competencias
    Obxectivos
    Contidos
    Metodoloxía
    Avaliación

Bibliografía

Horario de Docencia

Titorías

Enlaces


       
Introdución

A materia Psicoloxía da educación e do desenvolvemento na idade escolar proporciona ao futuro docente un coñecemento detallado sobre: a) o desenvolvemento psicolóxico do escolar, o que lle permitirá coñecer o suxeito que ha de educar e obter claves que lle permitan facelo dunha forma axeitada e eficaz; e b) o proceso de aprendizaxe dos seus alumnos/as e a forma de melloralo mediante uns procedementos de instrucción axeitados.

Na actualidade espérase que o mestre/a desempeñe un papel de guía, titor/a, mediador/a dos procesos de aprendizaxe; que sexa un investigador activo na aula e moi crítico e reflexivo co seu labor. Esta materia é unha ferramenta esencial que o capacitará para o desempeño destas funcións. O coñecemento das características diferenciais do desenvolvemento e a aprendizaxe permitiranlle: a elaboración de deseños instrucionais que contribúan ao desenvolvemento dos seus alumnos/as a través dunha axeitada planificación e organización dos procesos de aprendizaxe; unha educación individualizada segundo as necesidades de cada alumno/a, e unha formación integral que evite o elevado número de fracasos escolares e persoais que se producen na actualidade.

En definitiva, esta materia contribúe a fundamentar a formación psicolóxica do profesorado proporcionándolle as ferramentas disciplinares necesarias para enfrontarse ás situacións educativas, comprende r os cambios e o desenvolvemento psicolóxico dos seus futuros alumnos/as e intervir nos procesos de aprendizaxe.




Competencias académicas e profesionais

Competencias Instrumentais (Saber e saber facer)
  • Coñecer o obxecto e as finalidades da educación.
  • Comprender a complexidade dos procesos educativos en xeral e dos procesos de ensino-aprendizaxe en particular.
  • Comprender o desenvolvemento psicolóxico do escolar e analizar que factores interveñen na construcción do psiquismo.
  • Coñecer os principais enfoques e teorías evolutivas sobre os cambios educativos e evolutivos. Valorar criticamente as súas achegas e repercusión na toma de decisións para a intervención educativa.
  • Coñecer os procesos evolutivos do escolar considerando estas características para elaborar criterios de planificación e intervención docente.
  • Coñecer os problemas máis frecuentes que poden darse nos procesos de ensino-aprendizaxe; analizar estas problemáticas e formular criterios para a súa intervención e prevención.
  • Utilizar o coñecemento adquirido nesta materia para promover o desenvolvemento e aprendizaxe autónoma dos alumnos/as á luz dos obxectivos e contidos propios do correspondente nivel educativo, desenvolvendo estratexias que eviten a exclusión e a discriminación.
  • Ser capaz de realizar unha avaliación rigorosa dos niveis de competencia persoal do alumnado naqueles ámbitos do seu desenvolvemento que poidan estar na orixe das súas necesidades especiais.
  • Ser capaz de avaliar a competencia curricular nas distintas áreas do currículo establecido.
  • Ser capaz de tomar decisións na planificación dos procesos educativos.
  • Asumir un papel de orientador/a, facilitar e guía da aprendizaxe buscando a motivación e o interese do alumnado pola aprendizaxe.
  • Saber desenvolver o deseño elaborado e valorar a intervención realizada.
  • Aprender a manexar as fontes documentais e recursos relativos á materia.

Competencias Sistémicas (saber aplicar)
  • Ser capaz de aprender de forma autónoma.
  • Deseñar e realizar traballos escritos de forma orixinal e autónoma.
  • Presentar oralmente as principais conclusións.
  • Ser capaz de aplicar os coñecementos adquiridos á práctica da aula a través dunha correcta selección e aplicación de recursos e estratexias metodolóxicas.
  • Adoptar metodoloxías activas, participativas e creativas.
  • Ser capaz de adaptarse ás novas situacións e cambios educativos.
  • Conseguir que o labor como mestre/a sexa creativo, innovador e guiado por un espírito emprendedor.
  • Estar motivado para buscar sempre unha maior calidade do proceso de ensino-aprendizaxe.
 
Obxectivos


Obxectivos Xeráis
  • Coñecer as principais teorías e modelos do desenvolvemento e da aprendizaxe escolar.
  • Adquirir unha representación dos procesos educativos e das finalidades que perseguen, así como os diversos compoñentes psicolóxicos que interveñen na complexidade do feito educativo e dos procesos de ensino-aprendizaxe, de maneira que poidan comprender e resolver os problemas que se presentan dentro do ámbito educativo.
  • Coñecer os instrumentos, recursos esenciais e metodoloxía de traballo para a análise da práctica educativa e a toma de decisións no proceso de planificación dos procesos educativos.
  • Favorecer a utilización de recursos e instrumentos proporcionados polas disciplindeas psicolóxicas para a súa aplicación educativa na aula.
  • Fomentar hábitos de traballo que permitan o desenvolvemento dun sistema persoal de traballo autónomo.
  • Desenvolver unha actitude de cooperación, respecto, tolerancia e compromiso tanto no seu traballo como alumno/a coma na súa conducta profesional posterior.
  • Desenvolver unha actitude favorable cara á formación permanente.

Contidos

A materia secuénciase nos seguintes bloques de contido:
1. Desenvolvemento psicolóxico e educación:
    un punto de encontro.

2. A aprendizaxe escolar: conceptualización e
    teorías.

3. Factores intrapersoais do proceso de
    ensino-aprendizaxe.

4. Factores relacionais que facilitan ou
    obstaculizan o proceso de
    ensino-aprendizaxe.

5. Teorías e modelos explicativos do
   desenvolvemento humano.

6. O desenvolvemento psicolóxico do neno/a
    na educación infantil.

7. O desenvolvemento psicolóxico do neno/a
    na educación obrigatoria.

BLOQUE 1 
Desenvolvemento psicolóxico e educación: un punto de encontro
Tema 1 Achegas da psicoloxía á educación

Contribucións da Psicoloxía da educación e do desenvolvemento ao campo educativo. O concepto de educación. Diferentes maneiras de entender as relacións entre educación e desenvolvemento psicolóxico: incidencias no labor educativo. Métodos de investigación en Psicoloxía da educación e do desenvolvemento
 
Tema 2 Conceptualización e natureza dos procesos de aprendizaxe humana

Concepto e tipos de aprendizaxe. Principais dificultades na aprendizaxe escolar



BLOQUE 2 A aprendizaxe escolar:
conceptualización e teorías
Tema 3

As teorías da aprendizaxe

Contribucións do conductismo á explicación dos procesos de aprendizaxe. Implicacións educativas da modificación de conducta. Aprendizaxe por observación: a teoría social cognitiva. Efecto do modelado na educación
Tema 4

Teorías da aprendizaxe escolar

A concepción xenética cognitiva de Piaget. Aprendizaxe e ensino para o desenvolvemento: a concepción sociocultural de Vygotsky. A achega de Bruner: aprendizaxe por descubrimento. A aprendizaxe verbal significativa de Ausubel. A concepción constructivista da aprendizaxe escolar.


BLOQUE 3
Factores intrapersoais do proceso de ensino-aprendizaxe
 
Tema 5
Factores relacionais que facilitan ou obstaculizan o proceso de ensino-aprendizaxe I
A interacción educativa no proceso de ensino-aprendizaxe: profesorado-alumnado, alumnado-alumnado.
Tema 6
Factores intrapersoais do proceso de ensino-aprendizaxe II
Diferenzas individuais no ámbito afectivo-motivacional. Diferenzas individuais no ámbito da personalidade.

BLOQUE 4
Factores relacionais que facilitan ou obstaculizan o proceso de ensino-aprendizaxe 
Tema 7
Factores relacionais que facilitan ou obstaculizan o proceso de ensino-aprendizaxe
A interacción educativa no proceso de ensino-aprendizaxe: profesorado- alumnado, alumnado-alumnado.
Tema 8
 Factores relacionais que facilitan ou obstaculizan o proceso de ensino-aprendizaxe II
O contexto familiar e as súas repercusións escolares. Os estilos educativos familiares


BLOQUE 5
Factores intrapersoais do proceso de ensino-aprendizaxe
 
Tema 9
Modelos teóricos explicativos do desenvolvemento
Principais achegas teóricas. As grandes controversias conceptuais do desenvolvemento: o papel da herdanza e do medio; o problema dos estadios; os períodos críticos
Tema 10
Factores intrapersoais do proceso de ensino-aprendizaxe II
Diferenzas individuais no ámbito afectivo-motivacional. Diferenzas individuais no ámbito da personalidade.

BLOQUE 6
Factores intrapersoais do proceso de ensino-aprendizaxe
 
Tema 11
Factores relacionais que facilitan ou obstaculizan o proceso de ensino-aprendizaxe I
A interacción educativa no proceso de ensino-aprendizaxe: profesorado-alumnado, alumnado-alumnado.
Tema 12
O desenvolvemento humano
Características e determinantes fundamentais. Etapas do desenvolvemento.
Tema 13 O desenvolvemento psicolóxico
entre os 2 e os 6 anos I

O desenvolvemento físico e psicomotor despois dos dous anos. O control postural. Establecemento da preferencia lateral. O esquema corporal e os seus compoñentes.
Tema 14 O desenvolvemento psicolóxico
entre os 2 e os 6 anos II

Desenvolvemento intelectual e procesos cognitivos básicos: a intelixencia preoperatoria. Desenvolvemento da linguaxe: desenvolvemento fonolóxico, semántico, morfolóxico e sintáctico, pragmático.
Tema 15 O desenvolvemento psicolóxico
entre os 2 e os 6 anos III

O desenvolvemento da personalidade, o coñecemento de si mesmo. O desenvolvemento emocional. O coñecemento social. As relacións cos demais.


BLOQUE 7
O desenvolvemento psicolóxico do neno/a na educación obrigatoria
Tema 16
O desenvolvemento psicolóxico
entre os 6 e os 12 anos I
O desenvolvemento físico. O desenvolvemento intelectual e procesos cognitivos básicos entre os 6 anos e a adolescencia: o pensamento operacional concreto. Desenvolvemento da atención, a memoria e o coñecemento.
Tema 17
O desenvolvemento psicolóxico
entre os 6 e os 12 anos II
O desenvolvemento da personalidade, o coñecemento de si mesmo. O desenvolvemento emocional. O desenvolvemento do xénero entre os 6 anos e a adolescencia
Tema 18 O desenvolvemento psicolóxico
entre os 6 e os 12 anos III
O coñecemento social. Desenvolvemento e conduta social. As relacións co grupo de iguais. O desenvolvemento moral

Tema 19 O desenvolvemento psicolóxico durante a adolescencia
Os cambios físicos da puberdade. Do pensamento formal ao cambio conceptual na adolescencia: a concepción piagetiana das operacións formais; o razoamento na adolescencia. O desenvolvemento da personalidade. Desenvolvemento moral. O desenvolvemento social no adolescente



Metodoloxía e estratexias de aprendizaxe

    Metodoloxía docente

Utilizarase unha metodoloxía activa–participativa que permita e desenvolva unha serie e competencias nos estudantes: a iniciativa, a participación, a reflexión, a análise, a reelaboración e a integración de novos coñecementos. Estes obxectivos pretenden lograrse mediante unha combinación dos seguintes principios metodolóxicos:
  • Combinación do estudo teórico e da aproximación práctica á materia de obxecto de estudo
  • Cooperación entre alumnado–profesorado e alumnos entre si mediante diversas formas de traballo en equipo e unha dinámica participativa na clase
  • Facilitación ao alumnado da propia maduración persoal e utilización a fondo dos seus propios coñecementos e recursos
  • Utilización de mecanismos de avaliación que permitan medir os progresos acadados e mellorar o proceso de ensino–aprendizaje
As técnicas que se utilizarán serán as seguintes:
  • Sesións académicas teóricas
  • Exposición e debate
  • Titorías especializadas
  • Sesións académicas prácticas
  • Proxeccións
  • Controis de lecturas obligatorias
  • Estudo de casos e supostos prácticos
  • Dinámicas de grupo
  • Deliberacións fundamentadas de textos e documentos
  • Guías de traballos e lecturas
  • Revisión de documentos e materiais educativos
A dinámica de traballo empregada estará baseada en Proxectos de Traballo e Estudo de caso a partir das cales os estudantes realizarán unha serie de actividades de aprendizaxe.


Actividades

As actividades de aprendizaxe serán realizadas tanto de forma individual como de forma grupal. De igual maneira, algunhas serán obrigatorias e outras optativas. Especificarase nas guías de aprendizaxe de cada Proxecto de Traballo cales pertencen a cada tipo. O tempo de realización e entrega das actividades correspondentes a cada unha das unidades será indicado durante o período lectivo.
Para as actividades grupais é necesario pertencer a un grupo de traballo. A súa conformación é libre e organizaranse durante a primeira semana do curso académico. Estos grupos de traballo estarán formados por catro estudantes.
As actividades teñen como obxectivo coñecer os procesos de desenvolvemento psicológico da primeira infancia, e comprender a complexidade dos procesos educativos e as súas interrelacións, de modo que podan facilitarse os aprendizaxes dende unha perspectiva integral
Todas estas actividades organizaranse nun dossier ou cartafol de traballo que os grupos deben entregar como resultado do seu traballo.

Será obrigatoria a lectura de dúas monografías sobre las que se desenvolverán seminarios de lectura:
  • Delval J. (2000). Aprender en la vida y en la escuela. Madrid: Morata
  • Donaldson, M. (1997). La mente de los niños. Madrid: Morata


Estratexias de aprendizaxe. Orientacións ao alumnado.
  • Busca de material bibliográfico complementario.
  • Buscas en internet e bases de datos.
  • Manexo dos fondos da biblioteca.
  • Tarefas de aula, individuais e grupais, que se especificarán no momento axeitado. Estas tarefas poden ser do seguinte tipo:
- Análise de documentos
- Elaboración individual de síntese, esquemas
  ou fichas-resumo dos temas

- Reflexións sobre aspectos relacionados co
  temario

- Proxección e comentario de materiais
  audiovisuais

- Resolución de supostos prácticos
- Debates
  • Elaboración de traballos —individuais ou en grupo— fóra da aula.
  • Orientacións ao alumnado:
- Revisión durante o proceso das produccións
  ata a súa versión definitiva: titorías persoais
  e en equipo.

- Contactos periódicos a través do correo
  electrónico e materiais informáticos: titorías
  virtuais.

- Guías de traballo, documentos específicos e
  orientacións precisas para facilitar o
  tratamento dos contidos

- Sesións concretas da clase para revisar e
  reorientar a dinámica de traballo.

- Fichas de seguimento e reseñas de
  auto-avaliación.

  • Informes de avaliación cualitativos e dialogados: titorías en equipo.
  • Uso da páxina Web da materia



Avaliación


Dependendo da asistencia continuada ou non as clases, hai dúas modalidades para levar a cabo a materia de Psicoloxía da Educación e do Desenvolvemento na idade escolar que determinan dous modos diferentes de avaliación:
  • Modalidade A: Avaliación Continua
  • Modalidade B: Avaliación Final 
 
Modalidade A: Avaliación continua


Antes de iniciar o proceso de ensino/aprendizaxe levarase a cabo unha avaliación do nivel de coñecementos dos estudiantes sobre a materia. Esta avaliación serviranos como referencia para coñecer a motivación e punto de partida para iniciar o proceso de aprendizaxe.
Nesta modalidade levarase a cabo unha avaliación de tipo procesual consistente na realización dunha serie de actividades co seguimento periódico das mesmas. Xa que logo será obrigatoria a asistencia ás clases e titorías, así como a participación activa e continuada por parte dos estudantes nas mesmas. Utilizaranse as seguintes técnicas: 
  • Confección de cartafois de traballo
  • Produtos elaborados en grupo
  • Sínteses individuais
  • Presentación oral de temas e actividades
  • Elaboración de informes
  • Entrevistas colectivas
  • Probas e exames

A avaliación levarase a cabo a partir das achegas dos estudantes que serán presentadas nun dossier ou cartafol de traballo que incluirá tanto actividades de grupo como individuais. Para superar satisfactoriamente cada Proxecto de Traballo será necesario realizar un total de 3 actividades de grupo e unha individual. Valoraranse a incorporación dos contidos das unidades concretas e a correcta aplicación das tarefas propostas de acordo a unha serie de criterios incluídos no patrón de avaliación (‘rúbrica') incluída en cada Proxecto de Traballo.

Criterios:
  • Participación en sesións presenciais de traballo (seminarios, debates e discusións)
  • Asistencia e participación en titorías colectivas e/ou individuais
  • Elaboración e presentación de traballos e informes
  • Manexo significativo dos coñecementos relevantes
  • Fundamentación e rigor na análise
  • Exposicións argumentadas, ben articuladas e integradas
  • Análise crítico e razoado
  • Manexo da bibliografía
  • Coidado dos aspectos formais (estrutura, ortografía, formato, bibliografía)


Para obter a nota final é necesario haber realizado todas as actividades propostas satisfactoriamente. Ao dossier progresivo no que o estudiante ten que demostrar dominio suficiente dos contidos, establecer relacións significativas entre eles e expresalos de maneira sistematizada, coherente e creativa correspóndelle un 40% da nota,; as actividades de desenvolvemento da clase representan o 30% e a presentación, análise e valoración das actividades prácticas o 30%. Como mecanismos de seguimento serán utilizados:

  • Revisión do proceso de elaboración dos cartafois de traballo
  • Titorías presenciais e virtuais
  • Guías de traballo e orientacións para facilitar a realización das produccións
  • Controis e revisións da dinámica de traballo en sesións de aula
  • Cuestionarios de auto-avaliación individual e de grupo
  • Entrevista de validación

Cada Proxecto de Traballo inclúe unha “rúbrica ou cadro de persoal de avaliación” a cal, unha vez debatida en clase, serve para concretar os niveis de logro de cada apartado e coñecemento específicos dese bloque temático.

Modalidade B: Avaliación Final

Para aqueles estudiantes que por motivos xustificados non poidan asistir a clase, a nota final virá determinada por unha proba final (temario e lecturas obrigatorias) e a presentación dun traballo que deberá ser revisado en titoría

A avaliación consistirá nunha proba escrita que se realizará na data fixada pola Facultade para o exame da materia. Constará de dúas partes:

  • 1 exame sobre os contidos da bibliografía obrigatoria. Constará dun total de 6 preguntas das que se terán que elixir 5. A puntuación supón o 60% da nota final.
  • 1 pregunta (a elixir entre as dúas propostas) sobre a monografía obrigatoria. Supón un 10% da nota.

Esta proba escrita valorarase ata 7 puntos.

Ademáis será necesaria a presentación de:
  • 1 traballo teórico-práctico realizado por cada estudante coa orientación da profesora (son obrigadas dúas revisións en titoría previas a súa entrega). Este traballo supón o 30% da nota final.

Este traballo valorarase ata 3 puntos.

Será preciso para unha avaliación positiva que os estudantes puntúen en todos os criterios —como mínimo— un 50% da puntuación especificada.
As cualificacións poderán consultarse no taboleiro de anuncios do despacho da profesora que imparte a materia.


 
Avaliación do proceso docente

Valoración dos alumnos/as

O alumnado valorará o proceso de ensino-aprendizaxe ao finalizar cada bloque de contido respondendo a unhas cuestións elaboradas polos profesores/as. Ao finalizar o cuadrimestre avaliará a actividade docente a través do cuestionario utilizado pola Universidade de Vigo.

Valoración do profesorado

Teranse en conta as propostas feitas polo alumnado durante o curso. A autoavaliación do labor diario será cumprida cos resultados do cuestionario proposto aos alumnos/as ao finalizar cada bloque de contido e pola enquisa de avaliación docente realizada pola Universidade. Estes datos axudarannos a reflexionar sobre a práctica docente, modificar aspectos deficitarios e deseñar propostas de mellora para o próximo curso.

 
 
 


 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  

(c) 2008 Ángeles Conde Rodríguez Comentarios e suxestións: angelesconde@uvigo.es